We zien steeds meer verharde tuinen en voortuinen. Planten en gazon moeten plaats maken voor tegels en beton, die bijna geen onderhoud vragen. Maar voor de waterhuishouding, biodiversiteit en hitte is al die verharding van de bodem een probleem. En er zijn andere opties als je een tuin wil die weinig aandacht vraagt.

We zien het steeds vaker: mensen die hun tuin volgooien met beton of tegels. Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) wil nu Vlaamse regels om dat probleem aan te pakken. Veel steden hebben nog geen regelgeving.

Milieuproblemen

Volgens Wim Veraghtert van Natuurpunt kiezen mensen voor tegels en kiezels, omdat dat mooi en proper is. Je hebt er weinig onderhoud aan. Hij pleit voor een trendbreuk waarbij mensen ook gaan kijken naar andere aspecten als ze hun tuin of voortuin inrichten.

Veraghtert legt uit waarom verharde tuinen op verschillende vlakken nefast zijn. “Ten eerste is er de waterhuishoudingsproblematiek. Veel water infiltreert niet meer in de bodem. Daardoor krijgen we watertekorten tijdens de droge periodes in de zomer en mogen we bijvoorbeeld onze auto niet meer wassen. Daartegenover zie je dat wanneer het eens fel regent, we met overstromingen te maken krijgen.”

Veraghtert vertelt dat tuinen acht tot negen procent van Vlaanderen uitmaken. “Met die oppervlakte kunnen we de natuur al serieus ondersteunen. Laten we de tuin niet alleen voor ons leuk maken, maar ook aandacht hebben voor de planten en dieren die daar kunnen leven,” legt hij uit. “Als je alles betegelt, is er voor dieren weinig plaats over.”

Een derde probleem is hitte. Steen neemt warmte op en straalt deze ’s nachts af. Hoe meer stenen er in tuinen liggen, hoe meer de omgeving opwarmt. Dat is duidelijk te zien met het stedelijk hitte-eilandeffect. Dat houdt in dat steden warmer zijn dan het platteland.

Oplossingen

Wim Veraghtert gelooft dat overheid en natuurorganisaties nog meer kunnen sensibiliseren. “Mensen gaan namelijk niet uit zichzelf aanpassingen doen. Ze willen baas zijn in eigen tuin. Maar regels voor de tuin komen eigenlijk op hetzelfde neer als bouwvoorschriften”, besluit hij.

Veraghtert geeft ook nog een tip: “Plant een fruitboom of bessenstuik. “Je hebt er dan zelf ook nog wat aan. Als iedereen kleine maatregelen neemt boeken we al veel vooruitgang.”

“Laten we de tuin niet alleen voor ons leuk maken,
maar ook aandacht hebben voor de planten en dieren die daar kunnen leven.”
Wim Veraghtert

Johan Duyck is actief bij VELT en legde zelf een onderhoudsvriendelijke tuin aan voor basisschool De Koorddanser in Meulebeke, waar hij lesgeeft aan het vierde leerjaar. Hij stelt dat een tuin zonder werk niet bestaat. “Tracht de ‘verplichte klussen’, zoals snoeien en onkruid wieden te beperken, zodat er veel tijd is voor de rest. Het antwoord daarop is volgens mij de ecologische tuin, waarin planten en dieren in evenwicht leven. Zo beperk je heel wat klussen, want de natuur komt zelf met oplossingen.”

“De eerste stap is naar je bodem kijken”, aldus Duyck. “Is het een zand-, zandleem- of kleibodem? Is de bodem eerder droog of vochtig? Waar is er veel zon of net veel schaduw? Zo zet je geen planten op de verkeerde plek en heb je later minder werk met de verzorging.”

“Daarna moet je de tuin tijd geven”, vervolgt hij. “Gebruik als je bladluizen of slakken ziet niet meteen insecticiden, maar wacht tot de natuurlijke vijanden zoals lieveheersbeestjes, egels, padden en zanglijsters komen. Vecht niet tegen de natuur, maar werk er mee samen.”

Als laatste is de indeling van je tuin belangrijk, legt Duyck uit: “Beperk de open ruimte zoals gazon en de overgangen van gazon naar borders, die vragen het meeste werk. Zet niet te veel planten op een beperkte ruimte, maar geef ze plaats om te groeien.Kijk vooraf ook hoe hoog planten worden, dat voorkomt onnodig snoeiwerk.” Hij voegt eraan toe dat hoe meer je planten met rust laat, hoe minder werk je hebt met onkruid.

Ook met een kleine tuin kan je veel doen: “Maak gebruik van tuinmuren, achtergevel, terras of balkon. Van platte daken kan je een groendak maken. Een speelgazon is groen en leuk voor kinderen. Net zoals een pluktuin, een hangmat en een tuinpad met planten. Speeltuigen als een schommel aan een pergola, een zandbak die later vijver wordt of een wilgenhut zijn zowel groen als leuk voor kinderen,” vertelt Duyck

Een tuin met weinig onderhoud hoeft dus niet vol te liggen met steen. Tegen 2024 moeten we natuurlijkere, klimaatbestendige en gezondere tuinen zien in Vlaanderen. Dat is Demirs doel met de Green Deal Natuurlijke tuinen. Die houdt in dat de tuinsector investeringen voor groene tuinen op lange en korte termijn moet onderzoeken.  Zo moet de Vlaamse tuin groener worden.